De Zwijndrechtse waard, het zuidoostelijk deel van het vroegere eiland IJsselmonde, was in de vroege Middeleeuwen al bewoond. Ze ging ten onder voor 1300. Het plan tot herdijking van de waard werd in 1331 gepresenteerd. Graaf Willem III, de initiatiefnemer van de herdijking, beleende elke financiële deelnemer met een ambacht ter grootte van 1/8, 1/16 of 1/32 deel en de daarbij behorende rechten. Een van de deelnemers was Daniel van de Merwede. Hij kreeg een ”achtendeel” , het Daniels Ambacht, het gebied rondom de Kijfhoekkerk, in het hart van de Zwijndrechtse waard.

Beschrijving.
De kerk was oorspronkelijk bestemd voor de rooms-katholieke eredienst en vanaf de reformatie, zeg maar 1572, in gebruik bij de hervormde gemeente Heerjansdam/Kijfhoek. Ze bevindt zich echter op het gebied van de gemeente Zwijndrecht. Het is een eenbeukig laatgotisch kerkje met smaller driezijdig gesloten koor dat gedekt is met een tongewelf. Dit deel wordt gedragen door trekbalken, korbelen en muurstijlen. Het kerkje staat op een stroomrug van de Devel, een vroegere rivierarm. De oudste vermelding is 1388, het is vermoedelijk rond 1500 vergroot met het schip dat in de 17e eeuw is vernieuwd en in 19e eeuw gewijzigd. In 1992/1993 is de kerk onderheid en gerestaureerd, kosten zo’n 1,7 miljoen gulden. De preekstoel is 17e eeuws. Tijdens de restauratie is de piscine, een waterbekken, in de zuidoostgevel van het koor teruggevonden een in ere hersteld.

Het exterieur.
Wanneer u vanaf de weg rond de kerk loopt, passeert u eerst het driezijdig gesloten koor en daarna het wat bredere schip met een halfrond gesloten toegangsdeur. Rechts hangt een A.N.W.B.bordje met een beschrijving en boven de deur het opschrift: RESTAURATIE 1927. Op deze plaats, aan de zuidgevel van het schip, bemerkt u een verhoging op het kerkhof. Hier stond voorheen een aanbouw, wellicht een doopkapel.

In de westgevel bevindt zich de toegangsdeur met een gedenksteen: RENO 1993. De woorden Restauratie 1927 houden in dat de deur toen werd dichtgemetseld om bij de restauratie in 1992/1993 weer in ere te worden hersteld. Deze gevel eindigt in een dakruiter met klok. In de noordgevel van het schip vindt u een herdenkingssteentje met opschrift: M A D D, naar alle waarschijnlijkheid betekent dit: M = 1000, A = Anno, D = Domini, D = 500; anders gezegd: anno domini 1500. Vermoedelijk duidt dit op de uitbreiding van het koor met het westdeel in 1500.

Het interieur.
Door de halfrond gesloten deur in de westgevel betreedt u het kerkje. Links vindt u de dienstruimten en rechts de consistorie. In het glas van de openslaande deuren naar de kerkzaal zijn de wapens gegraveerd van de gemeente Heerjansdam (links) en rechts dat van de ambachtsheerlijkheid Kijfhoek. In het pad zijn drie grafstenen gemetseld. Oorspronkelijk dekten zij graven van de familie Jiskoot. Links en rechts in het smallere deel, het koor, ziet u versnijdingen die tijdens de restauratie in hun oorspronkelijke vorm zijn hersteld. Boven u ziet u dat de plaats waar de dakspanten samen komen, is afgedekt met het gemeentewapen van Zwijndrecht. Door het zogenoemde tuinhek betreedt u het oostelijk deel van het koor. In de periode dat de kerk voor de rooms-katholieke eredienst in gebruik was, stond hier het altaar waarachter de priester rituele handelingen verrichtte. Het daarbij gebruikte gewijde water werd via de piscine, een waterbekken, afgevoerd naar het kerkhof: hij liet Gods water over Gods akker lopen. Tijdens de restauratie is de piscine gevonden en in ere hersteld. Zij bevindt zich grotendeels achter de rechterbank. De preekstoel dateert uit de 17e eeuw en is gedekt met halfronde eiken deeltjes die als duigen van een ton bijeengehouden worden door klampen die er als hoepels omheen liggen. De kanselbijbel dateert uit 1663. Het doopvont is een ontwerp van Fred Tuinman en in 1993 vervaardigd. Haar opschrift luidt: ”Eén Heer, eén geloof, eén doop 1993”.

Teruglopend ziet u het front van de orgelgalerij gesierd met het wapen van Kijfhoek. Het bord met de tekst: ”God is ons eene Toevlugt en Sterkte” (psalm 46 vers 2a) hangt boven de openslaande deuren. Links hangt een schilderij van Freek Kodde van de in 2001 afgebroken oude kosterij die ten zuiden van de kerk stond. De kopergravure is van Piter Spruit en is gemaakt in 1990. Via de trap rechts bereikt u de orgelgalerij. Het orgel is in 1979 aangeschaft en telt 270 pijpen. Ook op de galerij vindt u een permanente tentoonstelling van het kerkgebouw en de restauratie alsmede twee lijkbaren.

De klok.
Vanaf de galerij werd de klok met de hand geluid. Deze weegt ongeveer 75 kilo en heeft een opschrift: ”Evert Vos me fecit tot Geertruidenberg. 1612”: Evert Vos heeft mij in 1612 in Geertruidenberg gemaakt. Al eeuwenlang doet de klok dienst, zij het met een onderbreking van 1943 tot 1946. De Duitse oorlogsindustrie had gebrek aan brons en vorderde de klokken uit de kerken, dus ook die van Kijfhoek. Ze werd, met vele andere, opgeslagen op het terrein van de glasfabriek in Leerdam, kwam onbeschadigd de oorlogstijd door en werd in 1946 terug gehangen. Vanaf 2005 gebeurt het luiden door het inschakelen van een electromotor, toen is ook de klepel vervangen.

Functies van de kerk.
Op de eerste en derde zondag van de maand om 15.00 uur worden er kerkdiensten gehouden. Soms wordt er een kerkelijk huwelijk gesloten. Vanaf maart 2004 is het kerkje ook in gebruik als trouwlocatie voor het sluiten van een burgerlijk huwelijk in de gemeente Zwijndrecht. Gedurende de maanden mei tot en met oktober is de kerk op iedere eerste zaterdag van de maand voor het publiek geopend van 11.00 tot 16.00 uur.

Bereikbaarheid.
De route naar de kerk is bewegwijzerd met blauwwitte borden waarop een kerk is afgebeeld alsmede de tekst: Kijfhoekkerk. Wanneer u de A 16 gebruikt uit de richting Rotterdam of Dordrecht, neemt u afslag 23: Hendrik-Ido-Ambacht en Zwijndrecht. Volg de richting Zwijndrecht. Bij het kruispunt met verkeerslichten = Langeweg/Munnikensteeg, rechtdoor over het spoorwegviaduct tot de rotonde. Neem de rotonde een kwartslag. Ga rechtsaf, voorlangs de manege en neem de eerste weg links. Deze weg, Kijfhoek geheten, blijven volgen. Na een scherpe bocht naar rechts verschijnt het kerkje aan uw linkerhand.

Adres: Kijfhoek 30, 3335 LE Zwijndrecht

Kroniek.
1388: oudste vermelding in de rekening van het bisdom Utrecht.
1395: vermelding van de kerk als Ecclesia Danielis, de kerk van Daniël, de ambachtsheer.
1500: (vermoedelijke) uitbreiding van het koor met het westtravee.
1572: kerk in gebruik genomen voor de protestantse eredienst.
1612: fabricage van de luidklok door Evert Vos te Geertruidenberg.
1624: plaatsing van de grafsteen van Adryaen Cornelis Ieiskoot, schout van Kijfhoek.
1650: de kerk ondergaat een grote opknapbeurt; bouw en aanschaf van de preekstoel.
1663: aanschaf van de kanselbijbel.
1684: timmerman Aryen Heynrickxz. Pieterman maakt een nieuw koorhek voor f 12,–.
1732: het weiden van vee op het kerkhof brengt geld op voor de kerkvoogdij.
1795: de wapens op de grafzerken van de familie Jiskoot weggehakt.
1828: bij Koninklijk Besluit geeft koning Willem III aanwijzingen voor de predikbeurten.
1833: aanschaf van gietijzeren ramen ter vervanging van houten ramen.
1924: aanschaf van een orgel dat tot 1979 dienst zou doen.
1927: restauratie van de kerk; de deur in de westgevel dichtgemetseld.
1943 tot 1946: verwijdering van de luidklok.
1973: aanschaf van de koperen kroonluchters.
1979: plaatsing van het orgel; het bevat 270 pijpen.
1992/1993: algehele restauratie van het kerkje; kosten 1,7 miljoen gulden.
2004: het kerkje aangewezen als burgerlijke trouwlocatie.
2005: restauratie van de luidas en de klokstoel; vervanging van de klepel.

Samensteller: Kees Brinkman.
Heerjansdam, mei 2007.